Lich su UEFA

Những "Cúp châu Âu" sơ khai

Champions League, và tiền thân là Cúp C1, không chỉ là giải đấu quan
trọng nhất châu Âu mà còn là giải đấu cấp CLB uy tín cũng như có sức
hấp dẫn lớn nhất Thế giới, cả về danh tiếng lẫn giá trị thương mại.

Sau hơn 50 năm tồn tại và phát triển không ngừng, giải đấu này đã
không còn gói gọn trong phạm vi châu Âu mà còn nhận được sự quan tâm
của tất cả những người yêu bóng đá trên Thế giới. Và sự ra đời của giải
đấu danh giá này vẫn còn là điều bí ẩn của không ít người.

Cuối thế kỷ IXX, đầu thế kỷ XX, các CLB bóng đá ở các quốc gia châu Âu
"mọc lên như nấm sau mưa", các giải vô địch và cúp quốc gia các nước
được tổ chức để chọn ra nhà vô địch. Lúc này, chưa một CLB nào vượt qua
được biên giới nước mình khi những sân chơi chỉ gói gọn trong những
giải đấu quốc nội.

Đến những năm cuối thập kỷ 20 của thế kỷ XX, các liên đoàn bóng đá ở
Trung và Nam Âu lập ra giải đấu đầu tiên giành cho các CLB ở những khu
vực này với tên gọi Mitropa Cup, có sự tham dự các CLB mạnh đến từ
những quốc gia như Italia, Áo, Tiệp Khắc (cũ) và Hungary.

Các CLB sớm gây được tiếng vang ở giải đấu là những cái tên nổi tiếng
lúc bấy giờ như Bologna (Italia), Slavia và Sparta Prague (Tiệp Khắc)
hay Rapid Viena (Áo)...
Giải đấu diễn ra theo thể thức loại trực tiếp, các đội thi đấu theo 2
lượt trận sân nhà và sân khách. Tổng tỉ số sau 2 lượt trận sẽ quyết
định đội nào được đi tiếp. Sau một thời gian diễn ra, giải đấu này đã
bị lạnh nhạt do ảnh hưởng của chiến tranh Thế giới lần thứ 2.

Lúc này, người dân châu Âu giành sự chú ý cho một giải đấu mới nổi được
tổ chức giành cho các CLB đến từ những QG Italia, Tây Ban Nha, Bồ Đào
Nha và Pháp, với tên gọi Latin Cup. Nếu như Bologna, Rapid Viena,
Slavia và Sparta gây tiếng vang ở Mitro Cup thì tại Latin Cup, Real
Madrid, Barcelona (TBN), Benfica (BĐN) và AC Milan (Italia) lại gây
được ấn tượng mạnh.

Sự kiêu ngạo của người Anh và Cúp C1 ra đời

Trong giai đoạn này, ở châu Âu không chỉ có Real, Barca hay Milan mà
còn có khá nhiều CLB nổi tiếng khác như Wolverhampton (Anh) hay Reims
(Pháp)...
Và trong một trận giao hữu quốc tế giữa Honved Budapest (Hungary) với
Wolverhampton, CLB của Anh đã đánh bại được đối thủ, mà nòng cốt là các
tuyển thủ quốc gia Hungary (lúc này, Hungary là một trong những đội
tuyển mạnh nhất Thế giới), với tỉ số 3-2.


Sau chiến thắng này, cùng với chiến thắng 4-0 trước Spartak Moscow, báo
chí Anh (đặc biệt là tờ Daily Miror) đã giật những dòng tít lớn với nội
dung Wolverhampton là CLB mạnh nhất Thế giới, là nhà VĐ châu Âu cấp
CLB. Chính sự kiêu ngạo này của người Anh làm cho cựu tuyển thủ Pháp,
đồng thời là phóng viên tờ L’Equipe, Ngài Gabriel Hanot, cảm thấy không
mấy hài lòng.

Hanot biết rõ sức mạnh của các CLB nổi tiếng khi ấy như AC Milan với bộ
3 người Thuỵ Điển Gren, Nordahl, Liedholm khét tiếng; Real Madrid với
Di Stefano, Reims và Raymond Kopa cũng chẳng kém cạnh.
Sau Robert Guerin kêu gọi thành lập ra FIFA, Jules Rimet đề xuất tổ
chức VCK Word Cup, thì nay nguời Pháp thứ 3 là Hanot đề nghị tổ chức
giải bóng đá giành cho các CLB Châu Âu (không lâu sau đến lượt Henri
Delauney, một người Pháp khác, đề xuất tổ chức VCK EURO).
Và thế là ông dùng hẳn một trang báo của mình để đăng bài kêu gọi tổ
chức một giải bóng đá nhằm tìm ra một nhà VĐ thực sự cấp CLB ở châu Âu
(vào đây để xem bài báo của Hanot đăng trên tờ L’Equipe).
Trong hai ngày 2 và 3/4/1955, Hanot mời đại diện các đội bóng nổi tiếng
ở châu Âu tới khách sạn Ambassador, Paris, và ở đây ông đã giới thiệu
thể thức thi đấu loại trực tiếp vào những ngày giữa tuần. Và đại diện
của 15 đội bóng tới tham dự cuộc họp đã nhiệt liệt tán thành đề nghị
của Hanot. Ngoài ra, FIFA cũng nhiệt liệt ủng hộ và UEFA sẵn sàng đứng
ra tổ chức giải đấu giành cho các CLB.
Một lần nữa những người Anh ngạo mạn đứng ngoài cuộc chơi lớn. Sau khi
từ chối thành lập FIFA, người Anh đã cự tuyệt lời mời tham dự Word Cup
đầu tiên, và nay một lần nữa đảo quốc sương mù đã khước từ lời mời tham
dự giải đấu giành cho các CLB. Cũng như 2 lần trước, dù không có đại
diện của quê hương bóng đá nhưng giải đấu vẫn diễn ra một cách thành
công.
Real Madrid, ông hoàng của Cúp C1
Sau nhiều nỗ lực, cuối cùng Cup C1 châu Âu, với tên gọi chính thức là
Euro Champions Clubs’ Cup, đã chính thức được diễn ra. Ngày 4/9/1955,
hơn 60 nghìn người trên SVĐ Ánh Sáng ở thủ đô Lisbon đã chứng kiến trận
đấu đầu tiên của giải, Sporting Clube De Portugal hoà Partizan Belgrade.
4 ngày sau, CLB vĩ đại nhất châu Âu trong thế kỷ XX là Real Madrid
giành chiến thắng 2-0 trước Servette Geneve (Thuỵ Sỹ), và huyền thoại
Miguel Munoz trở thành cầu thủ đầu tiên ghi bàn cho đàn "kền kền trắng"
ở Cúp C1 châu Âu.


Real Madrid cũng đã trở thành CLB đầu tiên giành Cup C1, sau khi đánh
bại đội bóng nước Pháp Reims 4-3 trong trận chung kết được diễn ra trên
SVĐ Công Viên Các Hoàng Tử, cho dù đội bóng "Hoàng gia" đã bị dẫn trước
2-0 chỉ sau 10 phút đấu.
Trong 5 mùa giải liên tiếp, Real Madrid thể hiện sự vượt trội về đẳng
cấp của mình khi mang về TBN 5 chức vô địch. Tiếp bước Real, đến lượt
Benfica, Inter và AC Milan khẳng định sức mạnh tuyệt đối của bóng đá
Nam Âu trong những năm đầu tiên Cup C1 được tổ chức, với 11 chức VĐ
liên tiếp.

Phải đến tận năm 1967, Vương quốc Anh mới có một nhà vô địch sau khi
Celtic bất ngờ đánh bại Inter đầy kiêu ngạo 2-1 trong trận chung kết.
Đúng 1 năm sau, Manchester United trở thành CLB Anh đầu tiên đoạt danh
hiệu dành cho những nhà VĐQG.
Lúc này, cán cân quyền lực chuyển lên phương Bắc khi Ajax Amsterdam,
với lối chơi tổng lực nổi tiếng cùng huyền thoại Johan Cruyff và HLV
Rinus Michels, đã làm mưa làm gió với "hat-trick" VĐ liên tiếp vào các
năm 1971, 1972 và 1973.
Và với Hoenes cùng "hoàng đế" Beckenbauer, "hùm xám" Bayern Munich của
Đức cũng không chịu kém cạnh khi giành chức VĐ trong 3 năm tiếp theo,
từ 1974, 1975 và 1976.
Sau Munich, đến lượt các CLB Anh làm mưa làm gió tại Cup C1 châu Âu,
khi 7 lần đoạt Cúp trong 8 mùa giải, riêng Liverpool đã đoạt tới 4 lần.
Năm 1985, thảm hoạ Heysel diễn ra làm rất đông các CĐV Juventus thiệt
mạng, bóng đá Anh phải trả một cái giá rất đắt khi các CLB nước này bị
loại hoàn toàn tại 3 Cup châu Âu trong 5 mùa giải tiếp theo đó.
Từ cuối thập kỷ 80 đến giữa thập kỷ 90 của thế kỷ trước, đến lượt lữ
đoàn đỏ đen AC Milan tung hoành ở giải đấu danh giá này. Với bộ ba "Hà
Lan bay" nổi tiếng là Vanbasten, Gullit và Rijkaard, kết hợp với dàn
cầu thủ nội đồng đều, CLB mang trên mình chiếc áo sọc Đỏ - Đen đã 5 lần
vào chung kết trong 7 mùa bóng, và 3 lần giành chiến thắng.
Kể từ đó đến nay, khi bóng đá ngày càng thương mại hóa, không một CLB
nào tỏ ra vượt trội ở đấu trường C1. Sau khi AC Milan bảo vệ thành công
Cúp C1 năm 1990 cho tới nay, chưa một CLB nào có vinh dự 2 lần liên
tiếp nâng Cúp. Bayern Munich trở thành CLB đầu tiên VĐ trong thế kỷ XXI
với chiến thắng năm 2001, trong khi Barcelona là nhà vô địch gần nhất.
ịch sử
Năm 1954, Gabrief Hanot - nhà báo thuộc báo L'Equipe - đã đề xuất một
giải thi đấu giữa các đội vô địch bóng đá các quốc gia châu Âu. Tháng 1
năm 1955, báo L'Equipe đã gửi bản dự thảo "European Cup" đến nhiều câu
lạc bộ bóng đá. Ngày 2 tháng 4 năm 1955, 16 đại diện các câu lạc bộ đã
thảo luận bản dự thảo này và thông qua sau 3 giờ đồng hồ.

Trận đấu đầu tiên đã diễn ra ngày 4 tháng 9 năm 1955 tại Lisbon (Bồ Đào
Nha) giữa Sporting Lisbon và FK Partizan (Nam Tư), kết quả hòa 3-3. Và
đội vô địch đầu tiên là Real Madrid (giải có 16 đội tham dự).

Từ mùa bóng 1991/1992, giải được đổi tên thành "UEFA Champions League".
Và đến mùa bóng 1997/1998, có một sự thay đổi lớn trong điều lệ giải,
ngoài các đội vô địch quốc gia, các đội có thứ hạng cao trong mỗi giải
vô địch (tùy theo mỗi quốc gia) cũng có quyền tham dự. Mùa bóng năm
2005/2006 và 2006/2007, 3 quốc gia Tây Ban Nha, Anh và Ý được quyền cử
4 đội tham gia.


Nhạc hiệu
Bản nhạc nền Cúp C1 Châu do do nhà soạn nhạc người Anh Tony Britten
soạn theo phong cách của nhà soạn nhạc người Đức George Frideric Hadel
(1658-1759), được giàn nhạc Royal Philharmonic Orchestra (London - Anh)
trình bày. Bản nhạc có mang nhiều âm hưởng của bản Zadok the Priest của
Handel.


Chiếc cúp
Cúp cao 74cm, nặng 8kg và đắt giá nhất khoảng 200.000 Franc. Đội đoạt
cúp còn được nhận 20 Huy chương vàng và một phiên bản cúp, đồng thời có
quyền giữ chiếc cúp thật trong vòng một năm trước khi trao lại cho UEFA
"trong tình trạng nguyên xi" (nếu hư hại sẽ bị phạt nặng), một tháng
trước trận chung kết lần sau. Nếu 3 lần liên tiếp đoạt chức vô địch,
hoặc 5 lần khác nhau, đội có quyền sở hữu vĩnh viễn chiếc cúp và lúc
này UEFA phải làm một chiếc cúp khác hoàn toàn giống hệt.


Quy định

Các đội tham dự và thể thức thi đấu

Từ khởi đầu tới mùa bóng 1996-1997
Kể từ khi ra đời với tên gọi Cúp C1, giải đấu này chỉ dành cho các đội
đoạt chức vô địch quốc tại giải vô địch hạng cao nhất của các quốc gia
châu Âu là thành viên của UEFA và đội đương kim vô địch của mùa giải
trước - đang giữ cúp.

Vì vậy, nếu một đội bóng không bảo vệ được danh hiệu vô địch trong nước
nhưng đoạt được cup C1 thì năm sau tiếp tục được dự giải và quốc gia đó
sẽ là nước duy nhất có 2 đội dự Cup C1. Nếu đội vô địch Cúp C1 đồng
thời đoạt "cú đúp" - vô địch cả giải trong nước thì quốc gia đó vẫn chỉ
có 1 đội dự Cup này như những nước khác. Trong cả trường hợp đội vô
địch Cup C1 bị xuống hạng ở giải trong nước vẫn được dự giải này trong
mùa bóng tiếp theo.

Thể thức duy nhất mà UEFA áp dụng từ năm 1955 tới năm 1991 là phân cặp
đấu loại trực tiếp từ vòng đầu tới vòng cuối cùng. Vòng đầu có 32 đội,
lần lượt qua 5 lượt tới trận chung kết còn 2 đội.

Mùa bóng 1986-1987, vòng 1 Cup C1 chỉ có 31 đội tham dự do sự cố chính
trị làm vắng mặt 1 thành viên. Do đó đội đương kim vô địch là Steaua
Bucharest của Rumani được vào thẳng vòng 2.

Từ mùa bóng 1991-1992, Cup C1 đổi tên thành Champions League - Giải đấu
của các nhà vô địch. Sau 2 vòng loại đầu tiên, 8 đội mạnh nhất chia 2
bảng đấu vòng tròn để chọn ra 2 đội đầu bảng vào chung kết.

Real Madrid là đội bóng giữ kỷ lục lâu bị loại ở Cup C1 nhất. Tính từ
khi tham gia năm 1955 tới năm 1960, Real Madrid liên tục vô địch Cup
này 5 năm và chưa từng bị loại. Tới mùa bóng 1960-1961, Real cùng FC
Barcelona là đội vô địch trong nước cùng đại diện cho Tây Ban Nha dự
giải. Do thời đó chưa có quy định hạt giống nên việc bốc thăm ngẫu
nhiên khiến Real Madrid và Barcelona gặp nhau ngay vòng đầu. Kết quả
Barcelona đã loại Real bằng kết quả hoà 2-2 ở sân Bernabeu và thắng 2-1
ở sân Nou Camp. Đó là lần đầu tiên Real Madrid bị loại ở Cup C1.


Từ mùa bóng 1997-1998
UEFA mở rộng số đội tham dự, cho phép các nước có thành tích cao nhất
được cử 2 đại diện tham dự - đội vô địch và đội á quân. Do số đội tăng
lên, số đội dự vòng bảng là 16 và do đó có 4 bảng sau 2 vòng đầu. 8 đội
đứng đầu 4 bảng lọt vào vòng tứ kết, đấu loại trực tiếp tới chung kết.

Trong những năm tiếp theo, do sức ép từ phía nhóm G-14, các đội bóng
mạnh và giàu có ở châu Âu, UEFA mở rộng đối tượng tham dự Champions
League hơn, cho phép 3 quốc gia có thành tích cao nhất được cử tới 4
đội tham dự, các nước có thành tích thấp hơn có số đội tham dự giảm
dần, để tạo điều kiện cho những đội bóng giàu có có cơ hội đoạt Cup này
ngay cả khi không vô địch trong nước nhiều năm liền.

Các vòng loại cho các đội yếu từ những nước có hệ số điểm thấp được thu
xếp từ mùa hè để bắt đầu vào tháng 9, vòng 1 bắt đầu là vòng đấu bảng
với số đội tham gia là 32 đội tại 8 bảng đấu.

Quy định mở rộng đối tượng tham dự này khiến cho giải thực chất không
còn đúng với tên gọi "giải đấu của các nhà vô địch" - Champions League
nữa.


Quy định hiện nay
- Vòng sơ loại đầu tiên: gồm 22 đội vô địch quốc gia các nước được xếp hạng từ 27 và thấp hơn.
- Vòng sơ loại thứ nhì: gồm 28 đội (11 đội thắng của vòng sơ loại đầu
tiên, 11 đội vô địch của các quốc gia xếp từ 16 đến 26 và 6 đội á quân
của các quốc gia có các thứ hạng từ 10 - 15).
- Vòng sơ loại thứ ba: gồm 32 đội (14 đội thắng của vòng sơ loại thứ
hai, 6 đội vô địch của các quốc gia có thứ hạng từ 10-15; 3 đội á quân
của các quốc gia có thứ hạng từ 7 - 9; 6 đội hạng 3 của các quốc gia có
thứ hạng từ 1-6 và 3 đội hạng tư của các quốc gia có thứ hạng từ 1 -3).

- Vòng đấu bảng thứ 1: gồm 32 đội, chia làm 8 bảng (4 đội/bảng): 16 đội
thắng vòng sơ loại thức 3, đội đương kim vô địch, 9 đội vô địch của các
quốc gia có thứ hạng từ 1- 9, 6 đội á quân của các quốc gia có thứ hạng
từ 1-6.
Sau khi thi đấu vòng tròn, hai đội đứng đầu mỗi bảng sẽ được vào vòng sau.
- Vòng đấu bảng thứ 2: 16 đội chia thành 4 bảng. Sau khi thi đấu vòng tròn, hai đội đầu mỗi bảng vào vòng tứ kết.
Kề từ mùa giải 2003-2004, Các đội vào vòng đầu bảng thứ 2 sẽ bốc thăm phân cặp đấu loại trực tiếp 2 lượt đi và về.

- Vòng tứ kết: Bốc thăm phân cặp đội đấu loại trực tiếp.
- Bán kết:
- Chung kết:
Có tất cả 239 trận đấu.

- Các đội bị loại tại vòng loại thứ 3 được chuyển sang thi đầu từ vòng
1 cúp UEFA, và xếp hạng 3 tại vòng đấu bảng thứ 1 sẽ được chuyển sang
thi đấu tại vòng 3 cúp UEFA.

Thể thức bốc thăm phân cặp
- Vòng đấu bảng thứ nhất: các CLB cùng một liên đoàn không chung bảng.
- Vòng đấu bảng thứ hai: các CLB cùng một liên đoàn cũng như từng gặp nhau tại vòng bảng thứ 1 không chung bảng.
- Vòng tứ kết (các đội nhì bảng gặp các đội đầu bảng): 2 đội cùng liên
đoàn, từng gặp nhau tại vòng bảng thứ 1, từng gặp nhau tại vòng bảng 2
không gặp nhau tại tứ kết. Những đội nhì bảng sẽ đấu lượt đi trên sân
nhà.
- Vòng bán kết: bốc thăm phân cặp đấu lượt đi và về.
- Chung kết: đấu 1 trận duy nhất trên sân trung lập. Nếu hòa đá 2 hiệp phụ.
- Tại tứ kết và bán kết nếu sau 2 lượt tổng tỷ số bằng nhau sẽ đá hiệp
phụ cổ điển (không tính bàn thắng vàng hay bạc), nếu vẫn hòa sẽ đá luân
lưu xác định đội thắng thua.

Xếp hạng vòng bảng
Đội thắng được 3 điểm, hòa 1 điểm, thua 0 điểm. Trong trường hợp có hai
hay nhiều đội bằng điểm nhau sau khi vòng đấu bảng kết thúc, việc phân
định ngôi thứ sẽ dựa trên các tiêu chuẩn sau:

- Giành được nhiều điểm hơn trong các trận đối đầu trực tiếp.
- Có hiệu số bàn thắng bại cao hơn trong các trận đối đầu trực tiếp
- Ghi được nhiều bàn thắng trên sân của đối phương hơn trong các trận đối đầu trực tiếp.
- Có hiệu số bàn thắng bại của tất cả các trận đấu trong bảng cao hơn
- Ghi được nhiều bàn thắng hơn trong tất cả các trận đấu trong bảng
- Hệ số điểm của quốc gia vào thời điểm đầu mùa bóng
Các kỷ lục :
Trận chung kết có tỷ số cao nhất: Năm 1960 giữa Real Madrid - Eintracht Frankfurt: 7-3
Cầu thủ ghi nhiều bàn thắng nhất: Raúl González Blanco - 60 bàn (tính đến ngày 19 tháng 2 năm 2008)
Cầu thủ ghi bàn tại nhiều trận chung kết liên tiếp: Di Stefano (Real Madrid): 5 trận chung kết liên tiếp, từ 1956 - 1960.
Câu lạc bộ đoạt nhiều cúp nhất: Real Madrid (9 lần: 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1966, 1998, 2000, 2002)
Câu lạc bộ tham gia nhiều trận chung kết nhất: Real Madrid (12 lần). Nếu chỉ tính từ khi đổi tên thì Milan là số 1 với 6 lần đoạt 4 cúp.
Cầu thủ tham gia nhiều trận chung kết nhất: Francisco Gento (Real Madrid) và Paolo Maldini (AC Milan) cùng 8 lần có mặt trong trận chung kết cúp C1.
Cầu thủ đạt nhiều cúp C1 nhất: Francisco Gento (Real Madrid) với 6 lần
Bàn thắng nhanh nhất trong trận chung kết: do
công của Paolo Maldini (số 3, AC Milan) ghi vào giây thứ 51, trận
Liverpool - AC Milan năm 2005 và anh cũng thiết ;lập luôn kỉ lục cầu
thủ lớn tuổi nhất ghi bàn trong 1 trận chung kết
Bàn thắng nhanh nhất giải Champion League: thực hiện giây thứ 10,2 do công của Roy Makaay trong trận Bayern München - Real, lượt về vòng 2, mùa giải 2006-2007
Cầu thủ lớn tuổi nhất tham gia trận chung kết:
Dino Zoff (thủ môn Juventus) ra sân năm 1983 ở tuổi 41 lẻ 86 ngày; còn
tính Champions League thì cầu thủ P.Maldini (hậu vệ Milan) ra sân trận
chung kết 2007 ở tuổi 38 lẻ 331 ngày.
Đội bóng thất bại trong nhiều trận chung kết nhất: SL Benfica (Bồ Đào Nha): 5 lần (1963, 1965, 1968, 1988, 1990)
Cầu thủ đầu tiên giành Cup C1 trong màu áo 2 câu lạc bộ khác nhau:
Belodedici (người Rumani): năm 1986 vô địch với Steaua Bucharest và
1991 vô địch với Sao Đỏ Belgrade. Cầu thủ đầu tiên đạt thành tích này
với 2 câu lạc bộ trong 2 năm liên tiếp là Marcel Desailly (người Pháp):
năm 1993 với đội Olympique de Marseille (Pháp) và năm 1994 với đội AC
Milan (Italia).
Cầu thủ duy nhất đoạt cúp 4 lần với 3 CLB khác nhau: Clarence Seedorf: Ajax Amsterdam (1995), Real Madrid (1998), AC Milan (2003, 2007)
Huấn luyện viên giành nhiều cúp nhất: Bob Paisley, dẫn dắt Liverpool trong giai đoạn 1974-1983 với 3 lần được tận hưởng vinh quang kể trên (1977, 1978, 1981)

Đội hình tiêu biểu của Champions League trong 15 năm (1992/1993-2006/2007):

Thủ môn :Schmeichel
Hậu vệ :Zambrotta, Desailly,Baresi, Carlos.
Tiền vệ :Beckham, Keane, Zidane, Giggs.
Tiền đạo :Nistelrooy, Raúl.